Urząd Miejski w Nowym Stawie

Nowy Staw

1. Kościół św. Mateusza
Pochodzący z 1400 r. największy kościół na Żuławach. Trzyprzęsłowe prezbiterium zdobi piękne sklepienie gwieździste wykonane w latach 1573-1574. Wewnątrz kościoła znajdują się dwa zabytkowe obiekty: późnogotycka figura Madonny z Dzieciątkiem z około 1500 r. oraz ołtarz główny z 1609 r. przywieziony z Braniewa. 21 września 2002 r. kościół został podniesiony do rangi Kolegiaty Żuławskiej.

2. Dawny zbór ewangelicki
Wybudowany w stylu neogotyckim w latach 1803-1804 na miejscu spalonego w 1802 roku ratusza. W 1863 dobudowano 50-cio metrową ośmioboczną, zwieńczoną spiczastym hełmem  wieżę, którą ze względu na charakterystyczny kształt potocznie nazwano "ołówkiem".

3. Dom podcieniowy przy ul. Gdańskiej z 1820 r.
Najbardziej charakterystycznymi wyznacznikami dziedzictwa kulturowego Żuław, stanowiącymi element tożsamości kulturowej mieszkańców tego regionu są zachowane w różnym stanie domy podcieniowe. Taki drewniany dom, z piętrową nadstawką podcieniową o konstrukcji szkieletowej  opartą na 6 słupach oraz klasycystycznymi drzwiami wejściowymi, stoi do dziś przy ul. Gdańskiej w Nowym Stawie. Inne domy podcieniowe  znajdują się na terenie gminy w miejscowoścach: Świerki i Brzózki.

4. Zabytkowe rynki Kościuszki i Pułaskiego
Pochodzące z XIX i pocz. XX wieku, charakteryzujące się  frontową zabudową. Zachowała się neoklasycystyczna zabudowa kalenicowa o konstrukcji ryglowej.

5. Domy przy ul. Mickiewicza
Jedyne w mieście domy szczytowe. Na szczególną uwagę zasługuje dom nr 13 z połowy XIX wieku z neogotycką fasadą o schodkowym szczycie.

6. Dom przy ul. Jana Pawła II
Murowany, dwupiętrowy dom secesyjny z ryglowanym szczytem i drewnianą werandą.

7. Budynek Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych
Główny gmach budynku został wzniesiony w roku 1898 jako dom dla sierot. 
Obecnie w budynku mieści się pierwsza na Żuławach średnia szkoła rolnicza. W dniu 01.10.1946 r. rozpoczęły się lekcje w Państwowym Koedukacyjnym Gimnazjum Gospodarstwa Wiejskiego. Od 1947 roku Szkoła posiadała również ośrodek kształcenia praktycznego w Trampowie. Przez lata większość prac w gospodarstwie w ramach zajęć praktycznych wykonywali uczniowie.

8. Szkoła Podstawowa nr 1
Gmach wzniesiony w 1889 r., mieszczący dawniej szkołę ludową.

9. Zabytki przemysłowe: Cukrownia, Słodownia, wieża ciśnień i dworzec kolejowy
Wielkim osiągnięciem gospodarczym miasta było wybudowanie w 1878 r. "Cukrowni Nowy Staw".  Cukrownia wielokrotnie przebudowywana i modernizowana nadal zachowała swój urokliwy charakter zakładu przemysłowego sprzed 100 lat. Niestety w 2007 roku decyzją Zarządu Krajowej Spółki Cukrowej S.A. w Toruniu produkcja cukru w Oddziale Cukrownia Nowy Staw została wstrzymana.

Bardzo charakterystycznym dla Nowego Stawu obiektem jest pochodzącym z 2 poł. XIX w. zespół budynków dawnej słodowni znajdującej się w obrębie zespołu staromiejskiego. Otoczony ceglanym murem zespół budynków przemysłowych stanowi unikalny w skali kraju przykład  tak dobrze zachowanego zespołu browaru z końca XIX wieku,  który winien być zachowany w swym kształcie bez ingerencji modernizacyjnych. Mając na uwadze historię zarówno „Cukrowni Nowy Staw” jak i nowostawskiej słodowni z całą pewnością obiekty te można uznać za kompleksy dziedzictwa przemysłu regionu żuławskiego.

Na powstałym w końcu XIX wieku przedmieściu wschodnim znajduje się  nieczynny dworzec kolejowy – linii normalnotorowej oraz wąskotorowej, obydwa wzniesione na początku XX wieku. Obok nich wysmukła wieża ciśnień. Budowę miejskich wodociągów w Nowym Stawie rozpoczęto w roku 1914. Projekt wieży ciśnień został zatwierdzony 19 lipca 1914 roku, budowę ukończono dopiero po zakończeniu I Wojny Światowej - w roku 1921.

Myszewo

Kościół gotycki z XIV. Jednonawowy o płaskim drewnianym stropie.

Świerki

Kościół z 1798 roku. Kościół o konstrukcji ryglowej. Wewnątrz ołtarz barokowy. Zespół starych domów z XVIII i XIX wieku

Pręgowo Żuławskie

Zespół starego budownictwa z XIX wieku

Półmieście

Oryginalna budowla hydrotechniczna.
Skrzyżowanie dwóch cieków wodnych na różnych poziomach.

Dom podcieniowy w Świerkach, fot. Bolesław Lech Bieliński	Kościół w Myszewie, fot. Leszek Lesiewicz	Kościół w Myszewie, fot. Leszek Lesiewicz	Dom ˝z rybiej łuski˝, fot. Leszek Lesiewicz
Rynek Kościuszki fot. Leszek Lesiewicz	Dom podcieniowy w Świerkach, fot. Piotr Rutkowski	Kościół św. Mateusza XV w. fot. Piotr Rutkowski	Dom podcieniowy w Świerkach, fot. Marzena Jaroszewska
Kościół w Świerkach z XVIII w. fot. Marzena Jaroszewska	Kościół w Świerkach z XVIII w. fot. Marzena Jaroszewska	Słodownia XIX w. fot. Wojciech Więckiewicz	Wieża Kościoła poewangelickiego zw.˝Ołówkiem˝ fot. Wojciech Więckiewicz
	Kościół poewangelicki pocz. XIX w.	Kościół w Świerkach z XVIII w.	Kościół poewangelicki pocz. XIX w.
Kościół św. Mateusza XV w.	Kościół św. Mateusza XV w.	Kościół poewangelicki	Kościół poewangelicki pocz. XIX w.
	v
Wieża ciśnień	Wieża ciśnień	Wieża Kościoła poewangelickiego zw. ˝Ołówkiem˝	Budynek ZSP z XIX w. fot. Marzena Jaroszewska
Słodownia XIX w. fot. Marzena Jaroszewska	Słodownia XIX w.	Cukrownia XIX w. fot. Marzena Jaroszewska	Cukrownia XIX w. fot. Marzena Jaroszewska
Wieża ciśnień, fot. Marzena Jaroszewska	Wieża ciśnień, fot. Marzena Jaroszewska	Słodownia XIX w.	Kościół św. Mateusza XV w.
Dom podcieniowy w Nowym Stawie, fot. Marzena Jaroszewska	Dom podcieniowy w Nowym Stawie, fot. Marzena Jaroszewska	Fontanna na Rynku Kościuszki	Rynek Kościuszki
Cukrownia XIX w.	Rynek Kościuszki